Hèhè… even uitblazen. Met vakantie in het vooruitzicht trok ik vandaag de deur van de kas op Proefpark de Punt achter me dicht. En dat na ‘ongeveer precies’ een jaar als Tuinman m/v bij Creatief Beheer op dit park. Opgelucht dat ik kan uitrusten en met een vleugje weemoed dat ik het Proefpark en haar bevolking de komende weken moet missen.
Sinds 2002 is Proefpark de Punt ontwikkeld op een braakliggend bouwblok in de wijk Bospolder. Voorheen stonden er woonblokken en die formele ‘bestemming’ heeft het terrein altijd behouden. Vanuit een spontaan bewonersinitiatief is een uniek park ontstaan: uniek vanwege de hoge gebruiksdichtheid, vanwege de manier waarop het onderhouden wordt – participatief, met buurtbewoners van alle leeftijden, scholieren, studenten, vrijwilligers, professionals – en omdat het de geboorteplek was van een bedrijf. Creatief Beheer ontstond op deze plek en beheert inmiddels ca. 15 participatieve groenprojecten in (de regio) Rotterdam.
Het Proefpark is het oudste project van Creatief Beheer, met een geschiedenis die ik voornamelijk ken uit de verhalen en met een heden dat ik wekelijks beleef. Een park waar we veel moois beleefden, zoals te lezen valt in een aantal andere verslagen op www.proefparkdepunt.nl en nog heel veel moois zullen meemaken, tenminste… dat valt te hopen! Na meer dan 12 jaar op deze plek hangen de hernieuwde bouwplannen als het Zwaard van Damocles boven het Park. Niet dat de plannen een complete verassing zijn, de kavel heeft immers altijd zijn bouwbestemming behouden.
Wat wèl verbazing wekt is het tempo van de ontwikkelingen – mogelijk al in 2017 bulldozers op het park – maar vooral de richting van de plannen. De voorwaarden waaraan geïnteresseerde ontwikkelaars moeten voldoen zijn niet in lijn met eerder geformuleerde ambities. Deze beloofden de bewoners van de Puntstraat en de Medinastraat, via doorgangen in de bebouwing, uitzicht op en toegang tot het inmiddels gerealiseerde Dakpark. Voor vele kopers een belangrijke reden om op deze plek een huis te kopen. Zij staken, in eigen woorden hun nek uit om in deze ‘achterstandswijk’ te investeren. Zij zien door de nieuwe richtlijnen, die voorzien in een traditioneel gesloten huizenblok, de waarde van hun huizen, maar vooral de leefbaarheid in de buurt bedreigd worden.
Wat ook verbazing wekt is de volgorde waarin Stadsontwikkeling meent dat de bebouwing moet gaan plaatsvinden: Als eerste zou het Proefpark moeten wijken, omdat de andere braakliggende kavels, tussen Medinastraat en Hudsonstraat, welke nu als ‘hondenveld’ gebruikt worden – nog niet bouwrijp zouden zijn, aangezien er een straat omgelegd en een gebouw gesloopt moeten worden. Tegen deze redenering valt echter wel het één en ander in te brengen:
TEN EERSTE: het is niet strikt noodzakelijk de straat om te leggen, dit dient veeleer een cosmetisch, stedenbouwkundig belang – zichtlijn vanaf het park de straat in en vice versa – dan het belang van de buurt: het zolang mogelijk behouden van een maatschappelijk waardevol project als het Proefpark, door enkele bewoners reeds bestempeld werd tot ‘cultureel erfgoed’.
TEN TWEEDE: de ‘extra’ kosten van het omleggen van de straat (uitstel, moet uiteindelijk toch gebeuren), indien dit echt al als noodzakelijk wordt beschouwd, zouden deze eens serieus afgewogen moeten worden tegen de maatschappelijke kosten van het verlies van Proefpark de Punt.
Want wat vált er te verliezen? Welnu:
- Tientallen kinderen verliezen hun vaste speelplek. Er wordt vaak verwezen naar het Dakpark als alternatief, een mooie groene promenade, die zich nog wel moet ontwikkelen tot een volwassen ‘park’ met karakter. Maar het Dakpark biedt, alleen al door de traditionele wijze van beheer, niet dezelfde mogelijkheden tot het ontdekken van natuur, meewerken met de tuinmannen en al doende leren. Bovendien is het voor veel ouders met kleintjes verder van huis dan thuisbasis Proefpark, waar je ook nog eens een plant uit de grond kunt trekken – liever niet natuurlijk – een balletje trappen (mag ook op het Dakpark, maar geen goals, de bal rolt naar beneden) en een snoeischaar vasthouden. Kinderen leren op het gebied van o.a. sociale vaardigheden taal en natuur zaken die ze niet van huis uit mee krijgen. Het Dakpark is mooi en waardevol, maar biedt niet deze zelfde waarden als het Proefpark.
- Het Nieuwe Welzijns-beleid legt de nadruk op participatie, op meedraaien in de maatschappij op een zo volwaardig mogelijke manier, ook door degenen die niet geschikt of gekwalificeerd zijn om aan een ‘normale’ baan te komen. Het Proefpark biedt aan vele mensen vrijwilligers-, stage- en werk(ervarings)plekken. Aan X. die vroeger wel eens een drupje teveel dronk, aan Y. die makkelijker ín dan áán de bak komt, aan Z. die pas twee jaar in het land is, wiens baan van drie dagen zo saai is dat hij graag wekelijks een dag komt knallen op het Park. Aan studenten/starters als Rick, Dino, Max en Tom, voor wie het niet makkelijk is een geschikte en interessante stage of werk(ervarings)plek te vinden.
- Een deel sociale cohesie verdwijnt doordat buurtbewoners die regelmatig een praatje komen maken met de Tuinman & Co hun aanspraak verliezen. De dames van de Buitenboel – iets oudere dames, met wat fysieke beperkingen hier en daar – kunnen niet meer op het Proefpark terecht voor de traditionele theekrans, breien, bloemschikken en kletspraat. Jaap mist zijn dagelijkse ijkpunt: kippen voeren + kletsen. Chotoe, Jen Lao, Aytekin, Jeanette en alle anderen moeten hun tuintje en het contact met elkaar (deels) vaarwel zeggen.
- Wandelaars en tuiniers verliezen een plek waar zij aan hun trekken komen. In deze behoeften voorziet het Dakpark deels, maar het is minder toegankelijk, o.a. door de hoogte-verschillen, met name voor ouderen. Ook is de ruimte om te tuinieren beperkt, er is in die zin meer vraag dan aanbod. Tenslotte biedt Proefpark de Punt een andere ‘habitat’: waar het Dakpark een moderne, nette en strakke aanblik biedt, waaraan sommigen zeker de voorkeur geven, springt het Proefpark in positieve zin naar voren door zijn ruigheid, de vele bloemen en de grote biodiversiteit. Bovendien is het meer beschut dan op het winderige Dakpark. Hier geldt: smaken verschillen, de parken vullen elkaar aan.
- Ecosysteemdiensten: de baten van groen voor de mens, omvatten de hierboven genoemde culturele baten van het park, maar ook de (micro-)klimaatregulerende werking die het heeft – verkoeling, vermindering wateroverlast bij hevige regen, windbreking, etc. – en de producerende kwaliteiten van het park, op het gebied van voedsel, zoals eieren, groente en fruit, en bouwmaterialen. In een later stadium willen we een schot voor de boeg doen, met behulp van o.a. de TEEB stad tool, om te proberen de waarde van het park in cijfers/geld uit te drukken. Houd hiervoor de website in de gaten. Voor nu volstaan we met woorden.
Creatief Beheer verzet zich niet per se met hand en tand tegen het verdwijnen van het Proefpark, alles is immers tijdelijk. Wel zijn we overtuigd van de maatschappelijk waarde van onze projecten en willen we onze opgedane kennis, kunde en network graag veiligstellen, zodat we onze groene, verbindende rol in de wijk kunnen blijven vervullen. Daarom zien we graag dat er serieus wordt gekeken naar: A) bouwplannen waarin de oorspronkelijke waarden van groen, openheid en sociale cohesie duidelijker naar voren komen; B) een alternatieve bouw-volgorde waarbij het Proefpark (zo lang mogelijk) gespaard wordt; C) gaan wij graag in gesprek met partijen die ons kunnen helpen in de toekomst, al dan niet op een alternatieve locatie, actief te blijven in het prachtige Bospolder.
Kom vooral nog eens buurten op het park, het ligt er prachtig bij, in herfsttooi. De nieuwe steenoven, buitenren voor de kippen en verschillende pergola’s zijn de moeite van het bekijken waard. Voor u het weet is het misschien te laat! Maar daar gaan we niet van uit.
Groet, Rens – Tuinman m/v
