De Afrikaanderwijk is volop in verandering. Sociale huurwoningen worden gesloopt en er komen koopwoningen voor in de plaats. Het doel is om meer welvarende bewoners te trekken die de buurt op sociaal en economisch vlak vooruit helpen. Wat vinden de huidige bewoners hiervan? Daphne Koenders onderzocht de perceptie van bewoners op de veranderingen in hun wijk. Opvallend is dat de meeste bewoners eigenlijk best positief zijn, al hebben echte Rotterdammers natuurlijk altijd wat te klagen.
De veranderingen in de woningvoorraad, winkels en horecagelegenheden die de Afrikaanderwijk ondergaat vallen onder het begrip gentrification. Dit is een wereldwijd bekend fenomeen, dat onder andere plaatsvond in steden als Berlijn, Parijs en New York en houdt in dat wijken chiquer of hipper worden door de komst van een nieuwe groep welvarende bewoners. Zo veranderen lokale kroegen bijvoorbeeld in hippe koffiebarretjes en goedkope supermarkten in biologische delicatessenwinkels. Lange tijd vond dit proces plaats doordat kunstenaars zich vestigden in oude wijken, waar zij goedkoop konden wonen en werken. Omdat de buurten opleefden dankzij hun aanwezigheid vond een nieuwe groep, de yuppen, deze wijken ook aantrekkelijk. Al snel stegen de huren en werden de oorspronkelijke bewoners langzaam verdreven.
In 2014 is gentrification een proces dat overheden graag na willen bootsen. In plaats van een verandering door kunstenaars van onderaf, zijn er overal in Nederland plannen om sociale huurwoningen te slopen en te verruilen voor koopwoningen. Zo ook in de Afrikaanderwijk. In de Stadsvisie van de gemeente Rotterdam staat: “Door huurwoningen te verkopen, particuliere woningverbetering voor huiseigenaren aantrekkelijk te maken, de buitenruimte te verbeteren en ruimte te bieden aan de horeca en de creatieve economie in de oude stadswijken, stimuleren we het proces van gentrification”. Hierdoor is de Afrikaanderwijk dus volop in beweging. Sommige bewoners van sociale huurwoningen moeten verhuizen omdat hun woning gesloopt wordt. Andere blokken staan leeg en zijn klaar voor sloop of renovatie. Ook zijn er in sommige straten al nieuwe woningen opgeleverd.
De koopwoningen moeten een nieuw type bewoners naar de Afrikaanderwijk trekken: hogeropgeleiden, tweeverdieners en gezinnen. Zij moeten mengen met de huidige inwoners, waarvan een groot aantal gewoon in de wijk blijft wonen na de vernieuwing. Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat de oude bewoners van de wijken waar dit gebeurt vaak negatief tegenover de nieuwe bewoners en veranderingen in winkels en horecagelegenheden staan. In de Afrikaanderwijk gaat dit beeld niet op, want de meeste respondenten waren ondanks de nadelen die ze ondervonden toch positief over gentrification in hun wijk.
Neem bijvoorbeeld Yvon. Al 58 jaar woont ze in de Afrikaanderwijk en ze heeft in die tijd wel ergere dingen meegemaakt dan wat nieuwbouwhuizen. De nieuwbouw vindt ze mooi, omdat het meer uitstraling heeft dan de oude woningen, waarvan een aantal een tijd leegstond. Ook de nieuwe winkeltjes vindt ze positief, want “het is altijd beter dan weer het zoveelste bel- of koffiehuis.” Ook bewoonster Anna-Maria is blij met de nieuwbouwontwikkelingen. Ze meent dat de betrokkenheid voor de buitenruimte is toegenomen nu er meer koopwoningen zijn en ze vindt de chique allure leuk, specifiek de entree van de wijk met de gerenoveerde panden met winkels en eetgelegenheden die zich op de nieuwe doelgroep richten. “De hele entree van de wijk heeft een oppepper gekregen”, meent ze. Ze realiseert zich wel dat de nieuwe voorzieningen vanwege de prijzen en aanbod niet altijd aansluiten op alle bewoners van de Afrikaanderwijk. “Maar het is wel geschikt voor de nieuwe doelgroepen en dat is ook wel fijn, als er door de nieuwbouw andere groepen naar de Afrikaanderwijk komen om bijvoorbeeld te winkelen.” Dat sommige bewoners er geen gebruik van kunnen maken is geen bezwaar. “Je kan niet een voorziening hebben voor alle bewoners, een beetje differentiatie is juist goed.”
De meeste respondenten zijn het er over eens dat de wijk er qua uiterlijk en op het gebied van voorzieningen behoorlijk op vooruit is gegaan. Tegelijkertijd geven de meeste respondenten aan dat ze zelf geen gebruik van de nieuwe voorzieningen maken, omdat ze het niet kunnen betalen, “te bekakt” of “voor een andere doelgroep” vinden. Respondent Maria zegt bijvoorbeeld: “Financieel kom ik daar niet aan toe. In het verleden had ik het wel gedaan. Alles wat nieuw is, is aantrekkelijk.” Ook vrezen ze dat er nog meer van dit soort voorzieningen komen en er minder betaalbare plekjes overblijven. Veel van hen vinden de nieuwe voorzieningen eigenlijk niet zo geschikt voor de Afrikaanderwijk. Yvette zegt bijvoorbeeld dat ze de winkels alleen geschikt vindt voor nieuwe, rijkere bewoners: “Je loopt er niet gauw binnen omdat je al ziet dat je ervoor gaat betalen”. Peter meent dat de nieuwe voorzieningen duidelijk voor een andere doelgroep zijn: “Het is allemaal zo vreemd omdat je het niet gewend bent. Ik ken dat soort winkels niet en ook de producten die ze hebben niet”, vertelt hij.
Hoewel de meeste ondervraagden zelf geen gebruik maken van de voorzieningen is het eindoordeel toch positief. De nieuwe voorzieningen doorbreken het patroon van kroegen, koffie- en belhuizen en etnische winkels. Dat zij de nieuwe voorzieningen zelf niet gebruiken nemen ze voor lief. Zo lang ze de markt maar houden. Zo vat Hussein de gedachten van veel bewoners samen met de woorden: “Ik zie dat de gemeente gewoon diversiteit binnen culturen wil hebben en dat daarom deze winkels zijn gekomen. Ik zie de ontwikkeling van nieuwe panden voor verschillende culturen, maar vroeger zag ik vooral Turkse dominantie van de wijk. Gelukkig wordt dat doorbroken.”
Daphne Koenders
Daphne Koenders (25) is journalist met een passie voor de stad. Of stadsgeograaf met een passie voor journalistiek. Ze weet het zelf eigenlijk ook nog niet precies. In ieder geval trok haar journalistieke hart haar naar de Rotterdamse wijken en deed ze onderzoek naar de perceptie van bewoners van de Afrikaanderwijk van hun buurt die volop aan het veranderen is.
